მთაწმინდის მთის ფერდობებზე, მტკვრის მღელვარე წყლების თავზე, მდებარეობს თბილისი – ქალაქი, სადაც აღმოსავლეთი და დასავლეთი ხვდებიან ერთმანეთს და ლეგენდები ცოცხლდებიან. ამ ქალაქის ერთ-ერთი ყველაზე ამოუცნობი საიდუმლო წმინდა გრაალის ისტორიაა, რომელიც, ძველი გადმოცემების თანახმად, აქ დამალეს.
ამბობენ, რომ IV საუკუნეში, როცა ქრისტიანობა მხოლოდ იწყებდა გავრცელებას საქართველოში, ერთ-ერთმა მოხეტიალე მოციქულმა, რომელიც იერუსალიმიდან იყო ჩამოსული, წმინდა არტეფაქტი – სასმისი, რომელშიც გადმოცემით ქრისტეს სისხლი ინახებოდა, თან წამოიღო.
თბილისში, მაშინ ჯერ კიდევ პატარა დასახლებაში, გოგირდის წყაროებთან, მოციქულმა გრაალი ნარიყალას ციხისქვეშა მღვიმეში დამალა, რათა იგი წარმართებისა და რელიკვიებზე მონადირეებისგან დაეცვა.
მოციქულმა საიდუმლო გადასცა ადგილობრივ ქრისტიანებს, რომლებიც, თავიანთი სიცოცხლის რისკის ფასად, საუკუნეების განმავლობაში იცავდნენ ამ სიწმინდეს. სასმისმა მისტიკური ძალა შეიძინა – ლეგენდის თანახმად, იგი კურნავდა ავადმყოფებს, აძლევდა სიბრძნეს და ძალას მათ, ვისაც წმინდა გული ჰქონდა. თუმცა, მხოლოდ მცირერიცხოვან რჩეულებს ჰქონდათ მისი ნამდვილი ადგილმდებარეობის ცოდნა.
გრაალის ისტორია საქართველოს ფარგლებს გაცდა. დიდი იმპერიები – სპარსეთი, ბიზანტია და მოგვიანებით ოსმალეთის იმპერია – ცდილობდნენ ამ სიწმინდის ხელში ჩაგდებას.
სპარსელები თვლიდნენ, რომ გრაალი მათ აღმოსავლეთის ყველა ხალხზე შეუზღუდავ ძალაუფლებას მიანიჭებდა. ბიზანტიელები ფიქრობდნენ, რომ მისი დახმარებით ისინი გაამყარებდნენ თავიანთ იმპერიას და იერუსალიმს დაიბრუნებდნენ. ხოლო ოსმალები სასმისის მაგიური ძალის გამოყენებას საკუთარი დინასტიის გასაძლიერებლად ისახავდნენ მიზნად.
XIII საუკუნეში, როცა თბილისი მონღოლთა ჯარებმა დაიპყრეს, დიდმა ხანმა თავისი შამანები და ბრძენები გაგზავნა სასმისის საძიებლად. მათ ქალაქის მიწისქვეშა კატაკომბებში რამდენიმე კვირა გაატარეს, სწავლობდნენ ძველ წარწერებს და სიმბოლოებს, მაგრამ არტეფაქტი ვერ იპოვეს. ადგილობრივები კვლავ იცავდნენ საიდუმლოს და სიცოცხლეს სწირავდნენ, რათა წმინდა ადგილი არ გაემჟღავნებინათ.
ლეგენდის მიხედვით, ნარიყალას ციხისქვეშ იმალება მიწისქვეშა ტაძარი, რომელიც სავსეა უძველესი ფრესკებით და საუნჯით, სადაც გრაალი ინახება. ეს ტაძარი ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში აშენდა და ადამიანების თვალთაგან დამალულია. შესასვლელი მხოლოდ ვარსკვლავების განსაკუთრებული თანავარსკვლავობის დროს იხსნება, რომლის შესახებაც მხოლოდ რჩეულებს ჰქონდათ ცოდნა.
XIX საუკუნეში, როცა კავკასია რუსეთის იმპერიის ნაწილი გახდა, რამდენიმე არქეოლოგი ცდილობდა გრაალის საიდუმლოს ამოხსნას. ერთ-ერთმა მათგანმა, პრინცმა გრიგოლ ორბელიანმა, განაცხადა, რომ საიდუმლოს გასაღები იპოვა, თუმცა მალევე უკვალოდ გაუჩინარდა. მისი დღიური, სადაც ნარიყალას კედლებზე არსებული საიდუმლო სიმბოლოები იყო აღწერილი, დაიკარგა.
დღეს თბილისი რჩება საიდუმლოებებისა და ლეგენდების ქალაქად. ადგილობრივები ამბობენ, რომ მათ, ვინც გრაალის საიდუმლოს გაშიფვრას უახლოვდება, უჩვეულო სიზმრები აქვთ – სინათლის შესახებ, რომელიც მიწიდან ამოდის. ბევრ მკვლევარს, ამ ისტორიით შთაგონებულს, კვლავ სჯერა, რომ ნარიყალას ქვეშ მღვიმე არსებობს.
გრაალის საიდუმლო სულიერი ძალის და რწმენის სიმბოლოდ გადაიქცა. იგი გვახსენებს, რომ ყველაზე წმინდა ხშირად არ არის გარე სამყაროში, არამედ გულში, რომელიც უნდა იყოს წმინდა და მამაცი, რათა ნამდვილი განძი მოიპოვოს.
მხატვრული ღონისძიებები შემოქმედების თვითდაჯერებულობის განვითარებაზე, იმპროვიზაციაზე და ინტერაქციაზე